بخشی از متن کتاب اصول روان‌شناسی ویلیام جیمز با موضوع حاشیه‌داری (fringe)

به نام خداوند جان و خرد

یکی از مفاهیم بحث‌انگیز ویلیام جیمز، امری است که او با واژه fringe که در زبان انگلیسی به معنی حاشیهء دور یک چیز یا مکان با شهر (نیز چتر مو) است بیان کرده است.

برخی محققان این اصطلاح را با اصطلاح «افق» نزد هوسرل سنجیده اند اما من گمان می‌کنم بیشتر به مفهوم «عالم» نزد هیدگر نزدیک باشد.

چند سطری از کتاب اصول روان‌شناسی ویلیام جیمز را که این اصطلاح در آن معرفی می‌شود در زیر نقل و ترجمه می‌کنم:

There is a common class of mistakes which shows how brain-processes begin to be excited before the thoughts attached to them are due- due, that is, in substantive and vivid form. I mean those mistakes of speech or writing by which, in Dr. Carpenter's words, "we mispronounce or misspell a word, by introducing into it a letter or syllable of some other, whose turn is shortly to come; or, it may be, the whole of the anticipated word is substituted for the one which ought to have been expressed."[19] In these cases one of two things must have happened: either some local accident of nutrition blocks the process that is due, so that other processes discharge that ought as yet to be but nascently aroused; or some opposite local accident furthers the latter processes and makes them explode before their time. In the chapter on Association of Ideas, numerous instances will come before us of the actual effect on consciousness of neuroses not yet maximally aroused.

طبقۀ رایجی از اشتباهات وجود دارد که نشان می‌دهد چگونه فرآیندهای مغزی قبل از اینکه افکاری که به آنها متصل اند مقتضی باشند (مقتضی یعنی به شکلی اساسی و واضح)، القا و برانگیخته می‌شوند. منظورم آن اشتباهات گفتاری یا نوشتاری است که به قول دکتر کارپنتر (Mental Physiology, § 236): «ما یک کلمه را با وارد کردن حرف یا هجای دیگری که به زودی نوبتش می‌رسد، اشتباه تلفظ یا غلط می‌نویسیم، یا ممکن است کل کلمۀ منتظر جایگزین کلمه‌ای شود که باید بیان می‌شد». در این جاها یکی از این دو امر باید اتفاق افتاده باشد: یا یک حادثۀ موردی تغذیۀ فرایند مقتضی را مسدود می‌کند، به طوری که فرآیندهای دیگر که هنوز مانده تا وجود داشته باشند اما تازه‌زاد برانگیخته شده اند تخلیه می‌شوند یا تصادف مقطعی مخالف، فرآیندهای دوم را پیش می‌برد و باعث می‌شود قبل از زمان خود بترکند. در فصل «انجمن معانی»، نمونه‌های متعددی از تأثیر واقعی بر آگاهی روان‌رنجوری‌هایی که هنوز تا حد نهایی برانگیخته نشده‌اند، پیش روی ما قرار می‌گیرد.

It is just like the 'overtones' in music. Different instruments give the 'same note', but each in a different voice, because each gives more than that note, namely, various upper harmonics of it which differ from one instrument to another. They are not separately heard by the ear; they blend with the fundamental note, and suffuse it, and alter it; and even so do the waxing and waning brain-processes at every moment blend with and suffuse and alter the psychic effect of the processes which are at their culminating point.

این دقیقاً مانند «فرآهنگ» [یا «رونغمه» یا نغمۀ کناری] در موسیقی است. سازهای مختلف «نت یکسانی» را می‌نوازند، اما هر کدام با صدایی متفاوت، زیرا هر کدام بیش از آن نت، یعنی آهنگهای بالایی آن را عرضه می‌دهد که از یک ساز به ساز دیگر متفاوت است. این فرآهنگها را به طور جداگانه گوش نمی‌شنود. آنها با نغمۀ اصلی ترکیب می‌شوند و آن را سرریز می‌کنند و تغییرش می‌دهند. حتی به همین ترتیب، فرآیندهای مغزی فرومالش و فرسایش در هر لحظه با اثر روانی فرآیندهایی که در نقطۀ اوج خود قرار دارند، ترکیب می‌شوند و آنها را سرریز می‌کنند و تغییر می‌دهند.

Let us use the words psychic overtone, suffusion, or fringe, to designate the influence of a faint brain-process upon our thought, as it makes it aware of relations and objects but dimly perceived.

بیایید از واژه‌های فرآهنگ روانی، سرریزش یا حاشیه‌داری استفاده کنیم تا نفوذ یک فرآیند ضعیف مغزی را بر اندیشه‌مان مشخص سازیم، آنچنانکه اندیشه/ مغز را از روابط و امور آگاه می‌کند اما سایه‌مند درک می‌شوند.

If we then consider the cognitive function of different states of mind, we may feel assured that the difference between those that are mere 'acquaintance,' and those that are 'knowledges-about' (see p. 221) is reducible almost entirely to the absence or presence of psychic fringes or overtones. Knowledge about a thing is knowledge of its relations. Acquaintance with it is limitation to the bare impression which it makes. Of most of its relations we are only aware in the penumbral nascent way of a 'fringe' of unarticulated affinities about it. And, before passing to the next topic in order, I must say a little of this sense of affinity, as itself one of the most interesting features of the subjective stream.

سپس اگر عملکرد شناختی حالات ذهنی مختلف را در نظر بگیریم ممکن است مطمئن شویم که تفاوت بین آنهایی که صرفاً «آشنایی» هستند و آنهایی که «دانش دربارۀ» هستند (ن.ک. ص 221) تقریباً به طور کامل به فقدان یا وجود حاشیه‌داری‌های روانی یا فرآهنگها احاله می‌یابد. دانش از یک چیز، شناخت روابط آن است. آشنایی با آن، تعیین حدود است برای انطباع بُحتی که ایجاد می‌کند. از بسیاری از روابطش، ما فقط به شیوۀ تازه‌زاد کم‌رمق از «حاشیه‌داری» قرابت‌های مفصل‌بندی‌ناشده دربارۀ آن آگاه هستیم و قبل از اینکه به ترتیب به مبحث بعدی بپردازم، باید کمی از این حس قرابت که خود یکی از جالبترین ویژگیهای جریان ذهنی است، بگویم.