فکرآورد- شادمان- فردید

به گزارش الف، مجلۀ علوم انسانی فکرآورد با طرح جلدی متفاوت منتشر شد. طرح جلد این شمارۀ فکرآورد، اختصاص دارد به چهرۀ دو متفکر برجستۀ ایرانی؛ سید احمد فردید و سید فخرالدین شادمان. تصویرگریِ این جلد را آقای کمیل کریمی به سرانجام رسانده است. از میان این دو، حضور چهرۀ سید فخرالدین شادمان بر روی جلد یک مجلۀ علوم ‌انسانی، مسبوق به سابقه نیست. آرای این متفکر، همواره مورد بی‌اعتناییِ جریان روشنفکری و نیروهای مذهبی قرار گرفته است. سخنان و افکار او، هیچ‌گاه به مذاق روشنفکران خوش نمی‌آمد و نمی‌آید و عمل سیاسیِ او در همراهی با رژیم پهلوی هم همواره به حق، مورد انتقاد نیروهای مذهبی بوده است.

فارغ از دلایل این بی‌اعتناییِ جمعی به آرای شادمان، فکرآورد اما در شمارۀ جدید خود، آرای این روشنفکر را زیر ذره‌بین‌ِ توجه خود برده است.پروندۀ اول این شمارۀ مجله با عنوان «ایرانِ شادمان»، تأملی دارد بر آرای متفکر ایران‌اندیش، سید فخرالدین شادمان. مهم‌ترین اثر این متفکر، کتاب «تسخیر تمدن فرنگی» است که در این پرونده، بررسی و ارزیابی شده است. دکتر یحیی فوزی، استاد تمام علوم سیاسی در این پرونده، ایدۀ پیشرفت شادمان را در یادداشتی شرح داده و آن را تدقیق کرده است. در پروندۀ ایرانِ شادمان، فرهاد گوهردانی، پژوهشگر دانشگاه یورک انگلستان، دیدگاه‌های خود را دربارۀ شادمان، با مخاطبان مجله در میان گذاشته است.

پروندۀ دوم این شمارۀ فکرآورد با عنوان «غربِ فردید»، اختصاص دارد به آرای سید احمد فردید، غرب‌شناس برجستۀ ایرانی. دربارۀ فردید، بسیاری بر این نظرند که آرای او متأثر از هانری کربن است؛ به همین منظور در این پرونده، دکتر محسن آسترکی، پژوهشگر حوزۀ فلسفه در یادداشتی بسیار خواندنی به ظرافت و دقت، تمایزات و تشابهات آرای سید احمد فردید و هانری کربن را مورد تأنی و تأمل قرار داده است. مصاحبه با بهروز فرنو، رئیس بنیاد فردید و بیژن عبدالکریمی از اساتید نام‌آشنای حوزۀ فلسفه، از دیگر مطالب خواندنیِ پروندۀ غربِ فردید است.در بخش نقدنامۀ مجله، دو مقالۀ تفصیلی پیش چشم مخاطبان قرار دارد.

در یادداشت اول، دکتر داود مهدوی‌زادگان، رئیس سازمان مطالعه و تدوین کتب دانشگاهی در حوزه علوم انسانی (سازمان سمت) به نقد دیدگاه‌های مقصود فراستخواه نویسندۀ کتاب «کنشگران مرزی» پرداخته است. یادداشت دکتر مهدوی‌زادگان، شبه‌نظریۀ کنشگران مرزی را با سؤالات زیادی مواجه می‌کند. امید که دکتر فراستخواه در مقام پاسخ برآید. مقالۀ دوم به قلم دکتر علی کاکادزفولی، به نقد ایدۀ «این‌همانیِ پهلوی و جمهوری اسلامی» پرداخته است. این جامعه‌پژوه که به تازگی ترجمۀ کتاب «پُلی‌آرشی» رابرت دال را روانۀ بازار کرده، در این مقاله تلاش نموده است واقعیت‌های «قدرت» در قبل و بعد از انقلاب را موشکافانه ارزیابی کند. بخش سیاحت‌نامۀ مجله، با عنوان «غرب‌شناسیِ یک شرقی»، آرای فیلسوف کره‎ای «بیونگ چول هان» را تبیین کرده است. جامعه جهانی در حال گذار از جامعۀ پساصنعتی به جامعۀ دیجیتال است. ایران نیز از این قاعده مستثنا نیست. برای شناخت جامعۀ دیجیتال، نظر به آرای فیلسوف هان ضروری است.

در وضعیتی که در ایران، آرای «آنتونیو نگری» مورد استقبال قرار گرفته، لازم است نقطۀ مقابل این متفکر یعنی بیونگ چول هان نیز مورد بازخوانی قرار گیرد تا کاستیِ تحلیل‌های چپ در ایران نمایان شود. «سوژۀ دستاوردخواه» یا به بیان دیگر «سوژۀ کامجو» از جمله عناصر وضعیت جدید در نظرات هان است که در تحلیل حوادث 1401 در ایران، کارا و کمک‌کننده است. نویسندۀ این بخش، محمدحسین ضمیریان از پژوهشگران حوزۀ علوم انسانی است. در بخش روایت‌نامه، تاریخ شکست ایران در جنگ ایران و روس مورد بازخوانی قرار گرفته است. فکرآورد در این بخش تصریح کرده که روایت ما از شکست‌های دیروز، تکلیف نبردهای امروز را تعیین می‌کند.

پینوشت:

من هم یادداشتی تحت عنوان «مختصری درباب ریشه‌شناسی از منظر مرحوم استاد سیداحمد فردید» دارم.