اشاراتی به وجهی از الاهی بودن قرآن

در پایان آیه دو تعبیر «تعزیر و نصرت» آورده شده که از بلاغت اعجازگونی برخوردار است زیرا چنانکه آرتور جفری در کتاب «واژه‌های دخیل در قرآن کریم» اظهار داشته فعل «عزّر» به معنی مثبتش (یاری) در زبان عربی مرسوم نیست و باید همان فعل مرسوم צזר (عزر) در زبان عبری باشد به همان معنی «یاری» اما اعجاز کار در اینجاست که چون مخاطب آیه یهود و نصاراست از دو واژهٔ مترادف عبری عزر و نصر که یاداور «نصارا» است استفاده شده است. (این نکتهٔ بلاغی کشف خود من است).

درمورد بشارت به پیامبر اکرم در کتابهای پیشین بحثهای زیادی شده است که به نظر من یکی از بهترین آنها کتابِ

«ادیان ابراهیمی و مسأله پیامبر موعود: نگاهی نو به بشارتهای تورات و انجیل درباره پیامبر» نوشتهٔ سعید کریم‌پور 

است.

از آن میان من تنها یک نکته را که به «امی» بودن ارتباط دارد برجسته می‌کنم.

در سِفْر تثنیه، باب ۱۸ سطرهای ۱۸-۲۰ آمده است:

נָבִיא אָקִים לָהֶם מִקֶּרֶב אֲחֵיהֶם כָּמוֹךָ וְנָתַתִּי דְבָרַי בְּפִיו וְדִבֶּר אֲלֵיהֶם אֵת כָּל אֲשֶׁר אֲצַוֶּנּוּ. ۱۸

نابیء آقیم لاهم م‌قربک احیهم کاموک و ناثتی دیباری ب‌فیو و دیبر ألیهم أث کال اشر أصَونو

«نبی‌ای می‌گمارم (قائم می‌کنم) برایشان از میان تو برادرانشان مانند تو و می‌نهم سخنانم را در دهانش و سخن می‌گوید با ایشان هر چرا من توصیه کنم (دستور دهم)»

וְהָיָה הָאִישׁ אֲשֶׁר לֹֽא־יִשְׁמַע אֶל־דְּבָרַי אֲשֶׁר יְדַבֵּר בִּשְׁמִי אָנֹכִי אֶדְרֹשׁ מֵעִמֹּֽו׃ ۱۹

وهایاه هاایش اشر لویشمع أل‌دباری اشر یدبر بی‌شمی آنُکی أدرش معیمو

«و آن انسانی که نشنود سخنانم را که به اسم من گفته می‌شود موآخذه می‌کنم عمومشان را»

אַךְ הַנָּבִיא אֲשֶׁר יָזִיד לְדַבֵּר דָּבָר בִּשְׁמִי אֵת אֲשֶׁר לֹא צִוִּיתִיו לְדַבֵּר וַאֲשֶׁר יְדַבֵּר בְּשֵׁם אֱלֹהִים אֲחֵרִים וּמֵת הַנָּבִיא הַהוּא. ۲۰

أک ه‌نابیء اشر یازید ل‌دبر دابار بی‌شمی أث اشر لو صیویثیو ل‌دَبر و اشر یدَبر ب‌شم الوهیم أحریم ومت هَ‌نابیء هَ‌هو

«اگر آن نبی‌ که گستاخی کرده (یزیدی‌ کرده؟) برای سخن گفتن سخنانی به اسم من که من به آنها وصیت نکرده ام برای سخن گفتن و اینکه [اگر] سخن بگوید به اسم خدایانی دیگر، آن نبی خواهد مرد»

در ادامه گفته شده است:

۲۱ و اگر در دل خود گویی: «سخنی را که خداوند نگفته است، چگونه تشخیص نماییم.»

۲۲ هنگامی که نبی به اسم خداوند سخن گوید، اگر آن چیز واقع نشود و به انجام نرسد، این امری است که خداوند نگفته است، بلکه آن نبی آن را از روی تکبر [گستاخی، یزیدیت] گفته است. پس از او نترس [کناره نگیر]. (ترجمهٔ فاضل خان گروسی)

در این عبارات چند نکته هست:

۱) گفته شده پس از حضرت موسی هم پیامبری خواهد آمد (گفته نشده پیامبران)

۲) او از میان برادران بنی‌اسرائیل خواهد بود

۳) او مانند موسی خواهد بود

۳-۱) یتیمی در کودکی و دور از خانواده بودن

۳-۲) هجرت کردن

۳-۳) قیام با شمشیر

۳-۴) کتاب داشتن

۴) به نام خداوند (باسم الله) سخن خواهد گفت

مخالفان می‌گویند این بشارت ربطی به محمد بن عبدالله ندارد زیرا واضح است که منظور از «برادران» (اخوة) خود بنی‌اسرائیل اند زیرا در این سِفر مکرر از «برادران» با همین معنی یاد شده (من خودم اغلب این سفر را خواندم).

پاسخ این است که در تورات «برادران بنی‌اسرائیل» همین یک‌معنی را ندارد.

نمونه:

۱) تثنیه، باب ۲ سطر ۴: و قوم را امر فرموده، بگو که شما از حدود برادران خود بنی‌عیسو [ادومیان] که در سَعیر ساکنند باید بگذرید، و ایشان از شما خواهند ترسید، پس بسیار احتیاط کنید.

۲) تکوین، باب ۱۶ سطر ۱۲

ה֤וּא יִהְיֶה֙ פֶּ֣רֶא אָדָ֔ם יָד֣וֹ בַכֹּ֔ל וְיַ֥ד כֹּ֖ל בּ֑וֹ וְעַל־פְּנֵ֥י כָל־אֶחָ֖יו יִשְׁכֹּֽן׃

هو یهیه فرأ آدام یادو بَکُل و ید کُل بو و عل-پنی کال-احایو ییشکُن

«او [اسماعیل] «فرا آدمی» است دستش بر/به/با کل و دست کل بر/به/با او و بر روی (مقابل) کل برادرانش ساکن می‌شود»

در مورد معنی این عبارت مفصل سخن گفته ام:

https://t.me/denkerfahr/12

نکته اینجاست که بنی‌اسرائیل طبق آن آیه از سِفر تثنیه باید همواره گوش به زنگ آمدن یک پیامبر باشند چنانکه یهودیان در زمان حضرت عیسی(ع) هم منتظر پیامبری بودند و وقتی حضرت یحیی قیامش را آغاز کرد عده‌ای از علمایشان را نزد او فرستادند:

καὶ ἠρώτησαν αὐτόν, τί οὗν; σύ ἠλίας εἶ; καὶ λέγει, οὐκ εἰμί. ὁ προφήτης εἶ σύ; καὶ ἀπεκρίθη, οὔ.

«و از او پرسیدند: بعدش چه؟ آیا تو ایلیایی (الیاس هستی)؟ پس گفت: نیستم، آن نبی تو هستی؟ بازحکم کرد: نه!» (پرسش از پیامبر موعود در انجیل یوحنا ۶:۱۴ به تعبیر 

προφήτης ὁ ἐρχόμενος

(prophetēs o erkhomenos )

«پیامبر آینده» و ۷:۴۰ هم آمده است.

اما نشانهٔ آن پیامبر چیست؟

طبق سفر تثنیه، ۱۸:۲۲ این است که سخنانی که می‌گوید محقق می‌شود و این درست همان چیزی است که در قرآن می‌بینیم‌.

حضرت محمد(ص) در میان اعراب پس از ۴۰ سال زندگی شرافتمندانه و‌ کسب لقب «امین»، خود را «پیامبر» خواند.

در قرآن گفته شده:

قُل لَّوْ شَاءَ اللَّهُ مَا تَلَوْتُهُ عَلَيْكُمْ وَلَا أَدْرَاكُم بِهِ فَقَدْ لَبِثْتُ فِيكُمْ عُمُرًا مِّن قَبْلِهِ أَفَلَا تَعْقِلُونَ 

ﺑﮕﻮ: ﺍﮔﺮ ﺧﺪﺍ ﻣﻰﺧﻮﺍﺳﺖ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻧﻤﻰﺧﻮﺍﻧﺪم ﻭ ﺍﻭ ﻫﻢ ﺷﻤﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺁﮔﺎﻩ ﻧﻤﻰﻛﺮﺩ؛ ﻫﻤﺎﻧﺎ عمری پیش ﺍﺯ آن [ﻗﺮﺁﻥ] ﺩﺭ ﻣﻴﺎﻥ ﺷﻤﺎ ﺑﻮﺩم [و ادعایی نداشتم] ﺁﻳﺎ ﻧﻤﻰﺍﻧﺪﻳﺸﻴﺪ؟(یونس۱۶)

بعد شروع کرد به تبلیغ توحید و‌ نفی بت‌پرستی و مبارزه با اخلاق جاهلی استکباری و ترویج اخلاق حمایت از مستضعفان، حال بماند از سختی‌هایی که در این راه کشید که در قرآن کم به آن اشاره شده و شاید علتش این بوده که بسیاری از کسانی که در آن ماجراها دخالت داشتند بعداً مسلمان شدند مانند اخراج پیامبر (توبه، ۱۳ و ۴۰) و حصر در شعب ابی‌طالب و قتل و شکنجهٔ تازه‌مسلمانان (در انفال ۲۶ و نساء ۷۵ به این ظلم بت‌پرستان و استضعاف اهل ایمان اشاره شده است. در سورهٔ مکی نحل آیهٔ ۴۱ به هجرت به حبشه اشاره شده است).

پیامبر در مکه سوره‌هایی مانند یوسف و یونس و ابراهیم و غیره که شامل داستانهای تورات بود را بر مردم خواند

طبق قرآن پیامبر و اعراب حجاز با این داستانها آشنایی نداشتند:

تِلْكَ مِنْ أَنبَاءِ الْغَيْبِ نُوحِيهَا إِلَيْكَ مَا كُنتَ تَعْلَمُهَا أَنتَ وَلَا قَوْمُكَ مِن قَبْلِ هَٰذَا فَاصْبِرْ إِنَّ الْعَاقِبَةَ لِلْمُتَّقِينَ 

ﺍﻳﻨﻬﺎ ﺍﺯ ﺧﺒﺮﻫﺎﻯ ﻏﻴﺒﻰ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺗﻮ ﻭﺣﻰ ﻣﻰﻛﻨﻴﻢ ، ﻧﻪ ﺗﻮ ﺁﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﭘﻴﺶ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ ﻣﻰﺩﺍﻧﺴﺘﻰ ﻭ ﻧﻪ ﻗﻮم ﺗﻮ ؛ ﭘﺲ ﺷﻜﻴﺒﺎﻳﻰ ﻭﺭﺯ ؛ ﻳﻘﻴﻨﺎ ﻓﺮﺟﺎم [ﻧﻴﻚ] ﺑﺮﺍﻯ ﭘﺮﻫﻴﺰﻛﺎﺭﺍﻥ ﺍﺳﺖ (هود ۴۹) 

حال اگر این داستانها را با تورات مقایسه کنیم می‌بینیم که شباهت کلی دارد ولی تفاوتهای اساسی هم دارد

مورد نوح را در گدار تلگرامی

te.me/dialogoi

بررسی اجمالی کرده ام.

مورد دیگر داستان حضرت سلیمان است.

در تورات کتاب پادشاهان اول (ملوک اول) بابهای ۷و۸ از ساخت معبد و خانه‌ای بسیار مجلل و گزاف‌کارانه برای او خبر داده شده و در باب ۱۱ سطر ۳ گفته شده «و او را هفتصد زن‌بانو و سیصد متعه بود و زنانش دل او را برگردانیدند.»

اما در قرآن خبری از این حشمت و‌ ملکت نیست بلکه در پذیرایی ملکهٔ سبأ از تعبیر «صرح» (نمل۴۴) به معنی «برج دیده‌بانی» (بسنجید با قصص۳۸ و نیز بسنجید با لفظ «ضریح») استفاده شده است نه قصر.

حال اگر این حقیقت را با تحقیقات بسیار درازدامن باستان‌شناسان معتقد به کتاب مقدس مسیحی و‌ یهودی که خاک سرزمین مورد ادعای پادشاهی سلیمان را الک کرده اند بسنجید پی به شگفتی و‌ اعجاز قرآن در این مورد می‌برید زیرا آنها هیچ چیز خاصی که به این حشمت و ‌جاه اشاره داشته باشد نیافته اند

(نگاه کنید به کتاب ارزشمند «باستان‌شناسی کتاب مقدس» اثر فینکلشناین، سیلبرمن؛ ترجمهٔ سعید کریمپور؛ به ویرایش محمد نورالهی)

یک اشاره هم به یک لفظ دیگر در قرآن می‌کنم تا اعجاز آن را نشان دهم.

در قرآن نام حضرت «یحییٰ» آمده است.

این نام در اصل یونانی Ἰωάννης (یوآننِس) است که اصلی عبری دارد و ‌محققان برای آن دو حالت از ترکیب واژهٔ «یهوه» (به صورت کوتاه‌شدهٔ «یو» که در کلمات «یوشع» و شاید یوسف می‌بینیم) و فعل «حنن»: مهربانی در نظر گرفته اند: יוֹחָנָן‎ (یوحانان)= حنّان‌الیهوه (حنان‌الله) است یا יְהוֹחָנָן‎ (یهوحانان)= یهوه یحنن (خدا مهربان است).

پس کاربرد صورت «یحییٰ» در قرآن در وهلهٔ نخست غلط می‌نماید اما در خود قرآن تنها یک بار واژهٔ «حنان» (مهربانی) به کار رفته آن هم در توصیف حضرت #یحیی:

يَا يَحْيَىٰ خُذِ الْكِتَابَ بِقُوَّةٍ وَآتَيْنَاهُ الْحُكْمَ صَبِيًّا 

ﺍﻯ ﻳﺤﻴﻰ! ﻛﺘﺎﺏ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻧﻴﺮﻭﻣﻨﺪﻯ ﺑﮕﻴﺮ ﻭ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺩﺭ کودکی نیروی داوری ﺩﺍﺩﻳﻢ  

وَحَنَانًا مِّن لَّدُنَّا وَزَكَاةً وَكَانَ تَقِيًّا 

ﻭ ﺍﺯ ﺳﻮﻯ ﺧﻮﺩ ﻣﻬﺮﻭﺭﺯﻯ ﻭ ﭘﺎﻛﻰ ﻭ ﺍﻭ ﻫﻤﻮﺍﺭﻩ ﭘﺮﻫﻴﺰﻛﺎﺭ ﺑﻮﺩ (مریم، ۱۲و۱۳)

اما علت این کاربرد عجیب چیست؟

در میان اهل کتاب، فرقه‌ای به نام صابئان وجود دارند که در قرآن نیز سه‌بار به آنها اشاره شده است:

مائده ۶۹

بقره ۶۲

حج ۱۷

برای بحثی مختصر درباب آیهٔ ۶۹ مائده نک.

https://t.me/denkerfahr/75

این فرقه (که به نام #مندائیان و مغتسله هم خوانده می‌شوند) منکر حضرت موسی و عیسی ولی پیرو حضرت یحییٰ اند و پیامبر اصلی خود را (در کنار آدم و شیث و‌ نوح) حضرت یحییٰ می‌دانند و سنت غسل را از ایشان گرفته اند ولی نکته اینجاست که آنها ایشان را «یهیا یوهنا» می‌خوانند (در زبان مندائی حروفی نظیر ح و ع وجود ندارد، برای ضبط این نام نگاه کنید به «واژه‌های دخیل در قرآن کریم» #آرتور_جفری).

بدین ترتیب قرآن به احترام این فرقه نام حضرت یحییٰ را به این صورت آورده ولی با ذکر «حنان» در کنار آن به اصل واژه هم اشاره کرده است.

ظرافتهای زبانی و محتوایی قرآن کریم بسیار بیشتر از اینهاست که فعلاً به همین اکتفا می‌کنم.